Liệu pháp EMDR không yêu cầu người tham gia nói chi tiết về vấn đề gây đau khổ hoặc hoàn thành bài tập về nhà giữa các buổi trị liệu. Thay vì tập trung vào việc thay đổi cảm xúc, suy nghĩ hay hành vi phát sinh từ vấn đề đau khổ, liệu pháp EMDR cho phép bộ não khôi phục quá trình chữa lành tự nhiên của nó.

Liệu pháp EMDR được thiết kế để giải quyết các ký ức tổn thương chưa được xử lý trong não. Đối với nhiều khách hàng, liệu pháp EMDR có thể hoàn thành trong ít buổi hơn so với các phương pháp tâm lý trị liệu khác.

Bộ não của chúng ta có một cách tự nhiên để phục hồi từ các ký ức và sự kiện đau thương. Quá trình này liên quan đến sự giao tiếp giữa hạch hạnh nhân (amygdala – tín hiệu báo động cho các sự kiện căng thẳng), hồi hải mã (hippocampus – hỗ trợ việc học tập, bao gồm ký ức về an toàn và nguy hiểm), và vỏ não trước trán (prefrontal cortex – phân tích và kiểm soát hành vi cũng như cảm xúc). Mặc dù nhiều khi các trải nghiệm đau thương có thể được quản lý và giải quyết một cách tự nhiên, nhưng đôi khi chúng không thể được xử lý nếu thiếu sự trợ giúp.

Phản ứng căng thẳng là một phần của bản năng tự nhiên “chiến đấu, bỏ chạy hoặc đóng băng” của chúng ta. Khi nỗi đau từ một sự kiện gây rối vẫn còn tồn tại, những hình ảnh, suy nghĩ và cảm xúc khó chịu có thể tạo ra cảm giác áp đảo, như thể đang sống lại khoảnh khắc đó, hoặc bị “đóng băng trong thời gian”. Liệu pháp EMDR giúp bộ não tái xử lý những ký ức này, cho phép quá trình hàn gắn bình thường được tiếp tục. Trải nghiệm vẫn được ghi nhớ, nhưng phản ứng “chiến đấu, bỏ chạy hoặc đóng băng” từ sự kiện ban đầu sẽ được giải quyết.